Inpandig jongerenwerk. Had de overlast in Zaandam voorkomen kunnen worden?

Het hele medialandschap staat er vol van. De overlast door (groepen) jongeren in achterstandswijken van Zaandam. Jongeren die het leven van de buurtbewoners zuur maken, cameraploegen die verjaagd worden en politievoertuigen met op het dak dansende jongeren[1]. Men gelooft deze situatie niet, maar de diverse nieuwsitems en talkshows getuigen hiervan.
Hoe heeft het zover kunnen komen en had dit voorkomen kunnen worden? Dit waren de eerste vragen die bij me opdoken.

Tijdens het doorspitten van diverse nieuwsartikels en de omschrijving van de situatie in de wijk Poelenburg, sprong een column van een lokale politicus er extra uit[2]. Met name de volgende passages hebben mijn aandacht getrokken:

Het jongerenwerk is volledig opgegaan in de sociale wijkteams. En die vullen naar eigen goeddunken het jongerenwerk in en zijn jongerencentra gesloten.

en

Bijvoorbeeld de wijk Poelenburg en Hoornseveld was een paar jaar geleden nog 32 uur jongerenwerk, dit is nu nog maar 8 uur! En streetcornerwerk is alleen nog maar op afroep beschikbaar.

Dat het jongerenwerk opgaat in een sociaal wijkteam is aan zich nog niet zo erg. Ik ken voldoende jongerenwerkers die deel uitmaken van een sociaal wijkteam en voortreffelijk werk leveren. Leeshier de laatste blog over de samenwerking tussen sociale wijkteams en jongerenwerkers. Met name het commentaar van de lezers daaronder biedt interessante inzichten.

Wel was het opmerkelijk om te lezen dat in 2015 het jongerencentrum gesloten werd, dat het jongerenwerk op ¼ van de eerdere capaciteit zat en dat het streetcornerwerk alleen op afroepbasis beschikbaar is. Misschien een open deur, maar het valt wel erg op om niet gezien te worden. Het mogelijke verband tussen de bezuiniging op het jongerenwerk en de jeugdoverlast in de wijk Poelenburg. Complete verdwijning van inpandig jongerenwerk en een aanzienlijke vermindering van het ambulant jongerenwerk.

Afgelopen jaren merk ik dat er op diverse plaatsen in Nederland af wordt gezien van het inpandig jongerenwerk. Persoonlijk vraag ik mezelf al een tijd af of het jongerenwerk optimaal kan functioneren zonder een accommodatie?
Accommodaties zijn goed voor het aanleren van en oefenen met (maatschappelijk geaccepteerde) regels, normen en waarden.

Als jongerenwerker heb je een veilige omgeving nodig om het groepsdynamische proces onder de loep te nemen en om ook vervolgens het (groeps)gedrag ten positieve te beïnvloeden. Een ruimte waar een jongerenwerker aan de slag gaat met een groep jongeren kan met name positief bijdragen aan het beïnvloeden van het gedrag van de groepsleiders. In een jongerenruimte is vaak ook sprake van groepsdruk, maar ontbreken de straatfactoren en zijn de leiders kneedbaarder dan op straat. In 2009 waren er in totaal 1.135 jongerenwerkaccommodaties in Nederland. Hieronder een cirkeldiagram van de types accommodaties in Nederland.

[3]

Buiten op straat is het ook mogelijk om de jongeren te beïnvloeden en gebeurt dit ook parallel aan het inpandig jongerenwerk op dagelijkse basis. Echter is het stellen van regels en voorwaarden op straat veel lastiger dan in een ruimte. Op straat heeft een groepsleider (met name in eigen wijk en op vaste hanglocaties) de ongeschreven opdracht om zich ook als leider te gedragen. De straat is immers ook de plek waar jongeren veel tijd doorbrengen en zich continu aan het positioneren zijn. Ten opzichte van andere jongeren en in de samenleving in het algemeen. Over het algemeen is het een positie met veel weerstand tegen de autoriteit, zij zijn immers de autoriteit in de eigen omgeving.

In het ambulant jongerenwerk zijn het de jongerenwerkers die door de (informele) groepsleiders als autoriteit gezien worden. Wanneer er dus sprake is van een groep welke de fases van aanvaardbaar, hinderlijk en overlastgevend lang gepasseerd heeft en zich onder andere kenmerkt door negatieve groepsleiders is het voor het ambulant jongerenwerk niet meer te doen (zeer lastig) om het gedrag van een groep ten positieve te beïnvloeden. Zelfs de politie heeft moeite met het oplossen van deze overlast, ondanks de vele bevoegdheden waar jongerenwerkers niet over beschikken.

De nieuwe koers op het gebied van jongerenwerk in Zaandam is in 2015 ingezet (minder jongerenwerk). Het zal vast niet zo zijn dat alléén de bezuinigingen op het jongerenwerk deze problemen hebben veroorzaakt. Meerdere jongeren in de diverse items en filmpjes lijken al 18 jaar en ouder te zijn. Waarschijnlijk is dit gedrag niet van de een op de andere dag (jaar) ontstaan en heeft het diepere oorzaken. Echter zie ik in de filmpjes ook jongere jeugd, welke nog wel relatief makkelijk te beïnvloeden is. Zowel de positieve als de negatieve kant uit.

Mede door de afwezigheid van een jongerencentrum, zal het niet makkelijk zijn om deze tussengroep positief te beïnvloeden. Zelfs met meer ambulante inzet zal het lastig zijn om deze groep los te weken van de negatieve rolmodellen. Zij zullen immers in de ogen van diezelfde leiders en andere jongeren als watjes, mietjes en overlopers worden gezien. Maar ook een accommodatie aan zich zal de problematiek niet oplossen. Er is een integrale aanpak vereist. Waarschijnlijk zowel repressief, maar ook zeer zeker preventief.

Deze situatie onderschrijft naar mijn idee dat het inpandig jongerenwerk van wezenlijk belang is en dat het gepaard zou moeten gaan met het ambulante werk. Deze concrete situatie had misschien niet direct opgelost kunnen worden als er wel een jongerencentrum opengesteld werd in Zaandam, maar het had de bestrijding van deze overlast wel makkelijker gemaakt. De jongerenwerkers hadden zich op de tussengroep kunnen richten, de politie op de harde kern. Via een breed activiteitenaanbod (op maat) de toekomstige generaties goed leren kennen en inzetten op ontwikkeling van talenten.

Het inpandig jongerenwerk is naar mijn idee geen luxe, maar eerder een noodzaak om situaties zoals deze voor te zijn.

[1]Cameraploeg Hart van Nederland bedreigd in Zaandam. Geraadpleegd op 15-9-2016 httpssss://nos.nl/artikel/2130786-cameraploeg-hart-van-nederland-bedreigd-in-zaandam.html

[2] Begrotingsdebat 12 november 2015. Roland van Braam. Geraadpleegd op 15-9-2016 httpssss://zaanstreek.sp.nl/nieuws/2015/11/investeer-in-jongerwerk-niet-in-rapportenschrijvers

[3]De staat van prof. jeugd- en jongerenwerk in Nederland. Geraadpleegd op 15-9-2016 httpssss://www.sociaalwerknederland.nl/uploads/Webwinkel/De_staat_van_professioneel_jeugd-_en_jongerenwerk_in_Nederland_2009.pdf